Euskalkia eta hezkuntza. Dakigunetik ez dakigunera. Euskal diglosia irazian

Tesiko aurkibide nagusia: 1. Atala: Euskal Diglosia Irazia; 2.a: Ikasketa Esanguratsua Hezkuntza Psikologian; 3.a: Euskalkien Araketa Irakaskuntzan; 4.a: Euskalkirako Curriculuma; 5.a: Garapenerako Iruzkina; 6.a: Ondorioak; 7.a: bibliografia; 8.a: eranskinak. Argitaratzerakoan, 315 orrialde.

Tesian euskalkiaren -bizkaieraren- eta euskara batuaren arteko korapiloa askatzetik abiatzen gara. U. Weinreich-en Hizkuntzaren Ukipenaren Paradigma hartzen dugu, baieztatzeko, euskara batua eta euskalkia ukipenean direla, pertsona berak behin banan darabiltzala eta. Ukipen gunea, beraz, pertsona da eta berdin dio Mungian bizi den edo Iruñean. Gainera, ukipenaren paradigmak baliotasun bera du euskalki-azpieuskalkietarako nahiz hizkuntza biren arterako.

Euskararen euskalkietan, batez ere, bizkaiera hartzen da aztergaitzat, esanez, euskalkia, bizkaiera heteronomoa dela, Mitxelena maisuak zioenez "dialecto de".

Gertatzen den diglosiarako, C. A. Ferguson-en definiziora jo dugu: "Hizkuntzaren dialekto desberdinen aldamenean, aldaki oso kualifikatu bat". Ulertzen da, barietate linguistiko biren arteko harreman egonkor bezala, bat gora (high) eta bestea behera (low).

Euskal Herrian den endoglosia (Txillardegi) guk Diglosia Irazi legez lantzen dugu, ehundegian ehuna egitean legez, euskara batua, euskalki literarioa eta azpieuskalkiak bata besteari harien artetik bilbea igarota.

Diglosia Funtzionala, funtzio batzuetarako euskara batua, besteetarako euskalkia, Erramon Baxoken esamoldez baliaturik.

Diglosia Kateatua, L. J. Calvet-i jarraikiz, lehenik, euskara batuaren eta euskalki literarioaren arteko kateaketa; bigarrenik, euskalki literarioaren eta azpieuskalkiaren artekoa, hots, kateatua eta irazia.

D. P. Ausubel-ek dakarren ikuspegi aldaketa darabilgu Ikasketa Esanguratsua bideratzeko, hortxe berton kokatzeko Labayru Ikastegiaren ikurra Dakigunetik Ez Dakigunera, neska-mutilak etxetik dakarten berbetatik hasi daitezen. Euskalkiaren araketa egiten da irakaskuntzan, ikasleei galdeketak betearaziz Mauleko ikastolan, Xalbador Ikastegian, Bergarako Aranzadi Ikastolan, Bermeoko Eleizalde Ikastolan, Askartza Ikastetxean, Kirikiño Ikastolan, Getxo III Institutuan, Bermeoko Institutuan eta Txorierri Institutuan.

Euskalkirako Curriculuma jorratzen da, euskalkia ikasgelan erabiltzeko. Horretarako, bereizketa guztiz garrantzitsua eskaintzen da, alegia, Atxikitze-Ereduarena -etxetik euskaldun datozenena- eta Murgiltze-Eredua -familiatik erdaldun datozenena-. Beti ere, curriculum irekia jotzen da aproposentzat.

Garapeneko Iruzkinean, galdeketetako emaitzak aztertzen dira marko teorikoaren argitan, era berean, euskal diglosiako zer eta zelan irakatsi.

Ondorioen artean, baieztatzen da, eskolak etxetik euskalkia jakinik datorren ikaslea dakienetik ez dakienera eraman behar duela, euskara batua euskalkiaren arartekotasunaz ikasirik -Ikasketa Esanguratsuaren arabera, arterik ezagun zaizkion sinboloen bitartez- eta horretarako familiako berbeta landu egin behar dela irakaskuntzan, ezen euskara batua jakiteak ez baitakar "per se" euskalkian alfabetatzea, hau da, etxetik bizkaiera dakitenentzat Atxikitze-Eredua proposatzen dugula, euskara batuan murgiltzeko ereduaren aurrean.

Argitaratuko da 2002ko ekainean Bizkaiko Diputazioaren diru laguntzaz